dịch vụ luật sư, tư vấn luật, công ty luật, luật sư, luật sư hà nội

Ông Vũ Đình Đáp, Chủ tịch Hiệp hội Cá ngừ Việt Nam trao đổi với Đất Việt về những vướng mắc trong việc đào tạo ngư dân đánh bắt cá ngừ đại dương theo công nghệ Nhật.

Đúng quy trình nhưng...

Sau 25 ngày đánh bắt cá ngừ theo công nghệ Nhật Bản và là chuyến đầu tiên của năm mới, 4 tàu cá ở xã Tam Quan Bắc, huyện Hoài Nhơn, tỉnh Bình Định mang theo 98 con cá ngừ đại dương cập cảng Quy Nhơn. Sau khi cùng chuyên gia thủy sản Nhật Bản kiểm tra chất lượng, Công ty CP Thuỷ sản Bình Định (Bidifisco) đã mua lô cá 7 con trong số cá trên với giá hơn 120.000 đồng/kg.

Khi bán đấu giá tại Nhật, 7 con cá trên có giá bán bình quân gần 200.000 đồng/kg, thấp hơn nhiều so với lô hàng đầu tiên vào tháng 8/2014.

Nguyên nhân được chỉ ra là, đến chuyến biển thứ 5, trong quá trình đánh bắt, ngư dân vẫn chưa tuân thủ hết công nghệ phía Nhật truyền đạt khiến chất lượng cá giảm.

Trước đó, từ tháng 9/2014 đến cuối năm, Bình Định quyết định tạm dừng chọn cá xuất thẳng sang Nhật để tiếp tục trang bị, huấn luyện ngư dân thuần thục đánh bắt cá ngừ đại dương theo công nghệ mới.

Trao đổi với Đất Việt về vấn đề này, ông Vũ Đình Đáp cho hay: "Theo lịch, từ tháng 7 đến  tháng 11, nước nóng ở tầng mặt, chất lượng cá kém, năng suất không cao, giá thấp. Trong khi đó, chất lượng cá và năng suất đánh bắt đạt cao nhất vào thời điểm từ tháng 12 năm trước đến tháng 3 năm sau nên chuyến biển vừa rồi mọi người rất kỳ vọng.

Tôi có trao đổi với cô Lan (Cao Thị Kim Lan, Giám đốc Bidifisco - PV), một trong những thành viên quan trọng trong việc tiếp nhận công nghệ đánh bắt của Nhật, thì được biết, toàn bộ chuyến vừa rồi, công ty bị lỗ 27 triệu đồng. Bởi theo cam kết, toàn bộ sản phẩm của các tàu áp dụng công nghệ câu tay của Nhật được công ty mua hết với giá cao hơn giá thị trường 20%, trong khi mặt bằng trên thị trường vừa rồi là 110.000 đồng/kg. Bidfisco bán 7 con cá sang Nhật chưa được 200.000 đồng/kg nên lỗ.

Đây là một điều đáng buồn và khiến chúng tôi trăn trở. Tại sao một công nghệ hiện đại, lại có tổ chức của tỉnh đàng hoàng mà chúng ta lại không tiếp thu được, trong khi từ xưa, đối với các công nghệ khai thác thuỷ sản, dân mình tự học cũng du nhập thành công?".

Chuyến biển đầu tiên áp dụng công nghệ đánh bắt cá ngừ của Nhật của ngư dân Hoài Nhơn, Bình Định đã thành công. Ảnh: VnExpress

Theo Chủ tịch Hiệp hội Cá ngừ Việt Nam, về quy trình, cách tổ chức mô hình của Bình Định, tìm đơn vị thu mua, tàu tiếp nhận công nghệ mới, sau mỗi chuyến biển đều rút kinh nghiệm v.v... là đúng, nhưng  cách tổ chức thực hiện trên tàu chưa ổn khiến hiệu quả của chuyến biển thấp, không như kỳ vọng.

Ông phân tích: Ngư dân Việt học lỏm thì nhanh nhưng để học một cách bài bản, đi sâu về mặt kỹ thuật là họ chưa làm được. Thời gian qua, cách làm ở Bình Định là chỉ mua thiết bị về rồi đưa cán bộ kỹ thuật xuống tàu của ngư dân, quan sát chứ không trực tiếp làm cùng.

"Ngay như Hiệp hội Cá ngừ Việt Nam năm 2013 có  tổ chức hội thảo mời chuyên gia về cá ngừ của Trung tâm nghề cá khu vực Đông Nam Á (SEAFDEC) tư vấn. Lúc nói thì ngư dân nghe rất ủng hộ nhưng khi bảo áp dụng trên tàu thì họ không làm. Cơ quan nghiên cứu khoa học, cơ quan quản lý nhà nước phải giúp dân ở chỗ này. Đã làm trên một số đơn vị tàu, tức là phải cùng dân đi ngay trên tàu, trực tiếp làm và hướng dẫn dân cụ thể chứ không phải chỉ quan sát.  

Trước đây chúng tôi làm đề tài, phải thuê cả con tàu, toàn bộ chi phí chuyến biển đó trả hết cho ngư dân. Cán bộ xuống tàu làm theo đúng quy trình đã nghiên cứu hoặc theo công nghệ được hướng dẫn. Áp dụng công nghệ đánh bắt cá ngừ của Nhật cũng vậy. Phải làm thí điểm từng bước, từng việc bởi lý thuyết thì dễ nhưng thực hành rất khó. Chưa kể, công nghệ như vậy nhưng về Việt Nam phải cải tiến vì tàu Việt Nam thô sơ, còn tàu Nhật Bản hiện đại. Sau khi cải tiến ngay trên tàu, áp dụng cụ thể cho một đơn vị tàu thành công thì hướng dẫn cho ngư dân. Lúc bấy giờ ngư dân mới học theo và làm được".

Ngư dân cân nhắc lãi, lỗ

Trong một động thái mới đây, UBND tỉnh Bình Định đã ra quyết định loại 4 tàu cá của ngư dân La Tình ở huyện Hoài Nhơn ra khỏi mô hình đánh bắt cá ngừ đại dươn theo công nghệ Nhật Bản.

Đây là 4 trong số 5 tàu cá đầu tiên được lựa chọn thực hiện thí điểm về đánh bắt cá ngừ đại dương theo công nghệ Nhật Bản. Cả 4 tàu cá này đều của gia đình ngư dân La Tình được trang bị các thiết bị câu, hầm bảo quản lạnh với sự hỗ trợ của chuyên gia Nhật Bản.

Theo thông tin phản ánh trên báo chí, sau nhiều lần ra khơi đánh bắt, các thuyền viên trên tàu cá của ông La Tình không đáp ứng được các yêu cầu chuyên môn về kỹ thuật câu cá, xử lý, bảo quản cá không đúng quy trình.

Từng trao đổi với Đất Việt hồi tháng 10/2014, ngư dân La Tình cho biết, 3 tháng đầu thử nghiệm đánh bắt cá ngừ theo công nghệ Nhật, 5 chiếc tàu đi thì chỉ có duy nhất một tàu của ngư dân Nguyễn Quê là không lỗ, còn lại 4 tàu của anh đã bị lỗ hơn 500 triệu đồng.

"Mỗi chuyến ra biển thông thường mất 20 ngày nhưng để cá đạt chất lượng xuất khẩu sang Nhật thì chỉ sau 10 ngày đã phải vào bờ. Chi phí cho chuyến biển kéo dài 10 ngày tốn khoảng 70-80 triệu đồng mà cá không đạt chất lượng theo yêu cầu của Nhật, như chuyến trước chỉ được mấy tạ, thế là lỗ. Trong khi đó, theo cách truyền thống, chuyến biển 20 ngày mất 140 triệu đồng nhưng đánh bắt được 1,5 tấn cá trở lên (có chuyến được hẳn 3-4 tấn), bán với giá 100.000 đồng/kg là đã được vài trăm triệu (...) Giờ giá thu mua (cá ngừ đánh bắt theo công nghệ Nhật - PV) chênh có 20% so với thị trường, tốn công sức anh em ngư dân, kỹ thuật lại khó khăn nên tính ra không ăn chút nào".

Theo ông Vũ Đình Đáp, nếu ngư dân thực hiện đúng quy trình kỹ thuật của công nghệ đánh bắt mới thì chắc chắn chất lượng cá ngừ không phải như chuyến biển vừa rồi.

"Phía Bình Định chỉ đưa thiết bị xuống, còn tàu vẫn của dân cho nên có thể thuyền trưởng vẫn điều khiển người câu theo ý mình chứ không phải theo quy trình của công nghệ Nhật Bản. Chưa kể trường hợp như có lần tôi đã trao đổi trên Đất Vệt, người đi họp các hội thảo về chuyên ngành đánh bắt cá ngừ chưa hẳn đã đi tàu, mà con cháu, người nhà họ mới làm thuyền trưởng trên tàu. Đã nhiều lần tôi chứng kiến chuyện này, hỏi mấy ông tham dự hội thảo có đi biển không thì mới biết họ đã nghỉ 4-5 năm nay. Bởi vậy, phải xác minh xem người tiếp nhận công nghệ mới có còn đi biển hay không".

Ngoài ra, Chủ  tịch Hiệp hội Cá ngừ Việt Nam cho rằng, thời gian đầu, việc ngư dân kêu đánh bắt cá ngừ theo công nghệ mới lỗ hơn cách đánh bắt theo truyền thống là dễ hiểu.

"Vừa rồi đơn vị tôi có cử 1 kỹ sư thuỷ sản làm quan sát viên trên 1 tàu của ngư dân Bình Định. Hiện ngư dân vẫn làm "thô thiển": cá cắn câu là kéo lên tàu luôn, lâu thì 5-7 phút, nhanh thì 3 phút đã kéo lên tàu rồi. Sau đó họ lấy vồ đập, có con đập tới 15 vồ mới chết. Họ moi ruột, móc mang, chặt đuôi... rồi đưa xuống hầm đá. Sau chuyến biển 18 ngày, vào đất liền ngư dân bán sỉ cho người thu mua với giá 110.000 đồng/kg. Cá bắt được cận ngày đưa vào bờ người thu mua vẫn chọn được cá chất lượng loại A để bán sang Nhật Bản.

Trong khi đó, nếu đánh bắt theo công nghệ Nhật, khi cá cắn câu thì máy nhả dây, cá tiến về tàu thì dây chùng xuống... Máy thu câu cứ nhả-thu như thế, để đưa được cá lên tàu phải mất tới nửa tiếng trở lên. Điều này ảnh hưởng tới năng suất câu. Mỗi tàu chỉ thả được 4-5 dây câu, không cẩn thận, cá chạy còn làm rối tung các dây câu khác, vậy là năng suất giảm, giá bán cũng chỉ cao hơn giá thị trường 20%, lỗ là đương nhiên. Lẽ ra câu theo công nghệ Nhật phải làm tăng chất lượng, nâng giá trị sản phẩm lên gấp 3-4 lần, thậm chí 5 lần, đảm bảo ngư dân không lỗ".

"Mục đích của công nghệ mới là đem lại chất lượng, giá trị cao cho con cá, đảm bảo tài nguyên quốc gia được sử dụng có hiệu quả, làm lợi cho ngư dân, doanh nghiệp và Nhà nước. Với nhiệt huyết và sự đầu tư như thế, tôi tin Bình Định đã nhìn ra vấn đề để rút kinh nghiệm và chắc chắn họ sẽ không bỏ cuộc.

Tuy nhiên, cần phải nói lại rằng, cách tổ chức thực hiện trên tàu như thời gian qua là chưa hợp lý, phải đầu tư nhiều hơn nữa. Phải lập dự án cụ thể, cử một nhóm kỹ sư khai thác và thêm 1-2 ngư dân có kinh nghiệm cùng sang Nhật, đi biển cùng ngư dân Nhật, xem và làm cùng họ, từ đó, đưa công nghệ đánh bắt hiện đại về Việt Nam.

Những người đi học về phải trực tiếp làm trên 1-2 đon vị tàu, khi thành công thì hướng dẫn ngư dân. Lúc đó ngư dân sẽ học ngay và học rất nhanh. Ngư dân thấy rõ lợi nhuận tăng khi giá trị thu về sau mỗi chuyến biển tăng 3-5 lần, uy tín của họ cũng tăng thì chắc chắn họ cũng không ngại đầu tư. Cách làm này có thể tốn kém nhưng phải như thế mới mang lại hiểu quả", Chủ tịch Hiệp hội Cá ngừ Việt Nam tâm huyết nói.