dịch vụ luật sư, tư vấn luật, công ty luật, luật sư, luật sư hà nội

PGS.TS Nguyễn Văn Nam,Nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu thương mại chỉ thêm lý do vì sao năng suất lao động Việt Nam thấp và nguyên nhân của việc khó cải thiện. Theo TS Nam: nguyên nhân lớn nhất vẫn là do quan niệm tổ chức lao động.

Do quan niệm tổ chức lao động

PV: -Thưa ông mới đây tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) công bố năng suất lao động của Việt Nam năm 2013 thuộc nhóm thấp nhất khu vực châu Á-Thái Bình Dương. Trong một hội thảo sau đó của Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương, các chuyên gia chỉ rõ, năng suất lao động của Việt Nam chỉ xấp xỉ Lào. Việc năng suất lao động của Việt Nam thấp thì đã quá rõ, song một thực tế đã được chuyên gia chỉ ra sẽ không có ý nghĩa gì trong tính chuyện tăng năng suất khi chúng ta chủ yếu là gia công. Quan điểm của ông về vấn đề này?

PGS.TS Nguyễn Văn Nam:- Nói năng suất lao động của Việt Nam thấp thì rõ rồi nhưng đó là năng suất chung chứ còn trong nền kinh tế Việt Nam vẫn có ngành năng suất cao.

Nhưng nếu để đánh giá chung toàn bộ nền kinh tế Việt Nam thì năng suất chung vẫn thấp.Ở đây chủ yếu là những mảng gia công lắp ráp.

Tuy nhiên theo quan điểm của tôi vẫn còn nguyên nhân khác khiến năng suất thấp  chính là chính sách lao động, công nghiệp hóa kém.

Ví dụ như ngành điện đâu có gia công mà chủ yếu là đầu tư nước ngoài. Thế nhưng nhiều chuyên gia trong ngành vẫn từng nói để làm ra 1 đơn vị điện nhiều nước chỉ cần 2,5 lao động còn Việt Nam là 20-55 lao động.

Tức là do tổ chức lao động của mình chưa ổn. Vì ngành điện là ngành bao cấp nên ông nào cũng muốn đưa con cái vào xí phần để được hưởng ơn huệ. Cho nên con ông cháu cha được nhận vào rất nhiều. Chính vì vậy đáng ra chỉ cần nhận 2-3 người để làm một công việc nào đó thì có khi nhận đến 20 người.

Như vậy là ở đây quan niệm tổ chức lao động của xã hội mình là như thế. Một việc đáng ra chỉ 2- 3 người làm thì có khi 4-5 người làm.

Mà xin biên chế thì có nhiều vấn đề, chính sách không rõ ràng, người thì vì nể nhau, anh giúp tôi tôi nhận con ông, rồi ăn tiền, không đủ trình độ vẫn vào.

Chính điều này khiến cho bộ máy nặng nề mà chủ yếu là cơ quan, doanh nghiệp nhà nước.

Cũng như hầm lò, hiện than là chỉ đi đào nhưng người ta vẫn nói thợ hầm lò của chúng ta quá đông. Để làm ra được một tấn than phải mất tới mấy chục công trong khi đó các nước người ta chỉ cần mấy người thôi.

Nhưng nhiều vị giám đốc trong ngành than từng nói không dám công nghiệp hóa, đưa máy móc vào bởi vì khi đó thải loại lao động hầm lò đi đâu?.

Điều đó có thể phần nào chứng minh không phải vì gia công mà khiến lao động năng suất thấp mà do quan niệm tổ chức lao động. Tức là quan niệm giải quyết việc làm, doanh nghiệp, cơ quan hành chính càng nhận nhiều người lao động càng tốt, nhất là những doanh nghiệp không bức xúc về hạch toán kinh doanh, được bao cấp thì càng như thế.

PV: - Việc phát triển nền kinh tế tri thức đã được đặt ra trong nhiều năm trở lại đây nhưng kết quả là, đến bao bì cho Samsung chúng ta cũng chưa làm được hết. Độ lệch pha giữa mục đích và thực tế này có nguyên nhân từ đâu? Sự ưu ái doanh nghiệp nhà nước và cách thức làm ăn trì trệ, không đổi mới của khối này phải chịu trách nhiệm như thế nào trong sự phát triển kinh tế?

PGS.TS Nguyễn Văn Nam:-  Tôi nghĩ rằng cũng không nên đổ lỗi hết cho nền kinh tế tri thức vì xưa nay vẫn có những nước người ta làm lao động thủ công người ta cũng vẫn có năng suất cao và dần đi lên công nghiệp hóa. Giai đoạn đầu của công nghiệp hóa nhiều nước cũng có năng suất rất cao rồi tiến lên thành nước hiện đại.

Có thể thấy một điều rõ ràng là nhiều doanh nghiệp nhà nước chưa đóng vai trò then chốt, đi đầu trong việc ứng dụng công nghệ để đẩy năng suất lao động lên cao. Trong khi đó đây là khối nhận được nhiều ưu ái, được bao cấp về lương, ưu đãi thuế, đất đai… nên họ không bị áp lực về cạnh tranh.

Do vậy vấn đề trách nhiệm ở đây cần phải xem xét. Kinh nghiệm của tất cả các nước trên thế giới họ đều cho giải tán những doanh nghiệp làm ăn không hiệu quả.

Ở Việt Nam những diễn biến thời gian qua đang dần chứng minh DNNN không phải quá cần thiết cho nền kinh tế. Tuy nhiên để mạnh dạn cải tổ thành công thì cần phải có cái nhìn từ lãnh đạo chứ nếu cứ mù mờ cho rằng DNNN là con đẻ của xã hội chủ nghĩa và tiếp tục duy trì dù nhiều DN không ra sao thì nền kinh tế không thể nói chuyện cất cánh được.

Ở các nước như Mỹ và một số nước khác họ cũng dần xóa khối này đi hoặc giảm tối đa DNNN trong nền kinh tế. Phải giảm bộ phận kinh doanh không tốt, làm ăn không hiệu quả.

Lao động giá rẻ khiến năng suất thấp

PV: - Hiện dòng vốn đầu tư nước ngoài vẫn đổ vào Việt Nam nhưng sự tham gia vào chuỗi giá trị của Việt Nam còn quá ít. Nghĩa là phần GDP được tính do thành tích xuất khẩu của các doanh nghiệp FDI khác xa phần thực sự Việt Nam được hưởng. Trước sự thật khách quan đó, phải nhìn nhận thế nào cho đúng về con số năng suất lao động vừa được công bố, từ đó nhìn nhận thế nào về năng lực của nền kinh tế Việt Nam hiện nay?

PGS.TS Nguyễn Văn Nam: - Lao động trong khối DN nước ngoài  là cao nhất so với các khối nhưng cao là so với Việt Nam thôi. Lý do họ vào Việt Nam không phải để đưa công nghệ hiện đại vào mà chủ yếu để khai thác lao động rẻ.

Cho nên năng suất lao động của các doanh nghiệp này tại Việt Nam vẫn thấp hơn rất nhiều so với năng suất của chính nó trên thế giới.

Mục tiêu của họ là khai thác lao động rẻ mà điều đó thì đồng nghĩa với năng suất thấp.

Còn đánh giá tăng trưởng Việt Nam với những giá trị thực được hưởng không nhiều thì nhiều nhà kinh tế cũng như các tổ chức quốc tế đã nói là vì nhiều giá trị tính vào GDP nhưng không phải do sản xuất thực làm ra. Có những khi đó chỉ là giá trị tạm nhập tái xuất còn mình chỉ gia công.

Ví dụ khi xuất khẩu một cái áo có giá 5 đô la nhưng Việt Nam chỉ được đô la còn lại là của người khác làm.

Cho nên thế giới cũng đả kích Việt Nam nhiều trong việc GDP phản ánh không chính xác. Điều này cần được nhìn nhận thẳng thắn để tránh ảo tưởng.

Cần có cái nhìn đúng về năng suất lao động Việt Nam để tránh ảo tưởng

PV:- Một giải pháp đồng bộ để nâng cao năng suất lao động, nghĩa là tăng tính hiệu quả của nền kinh tế (hiện chỉ gia công và bán tài nguyên) phải được tiếp cận như thế nào: giảm bộ máy hưởng lương ngân sách, tăng hàm lượng chất xám và giá trị lao động nhận được…? Với điều kiện hiện nay, Việt Nam phải bắt đầu từ đâu và với quyết tâm như thế nào để không bị tụt hậu so với các nước hiện vẫn bị kém phát triển hơn mình?

PGS.TS Nguyễn Văn Nam: - Đương nhiên là với một bộ máy cồng kềnh, kém hiệu quả thì không thể có chuyện năng suất lao động cao được.

Đội ngũ công chức của chúng ta vốn vẫn được đánh giá là cồng kềnh. Thứ hai là năng lực kém.

Chúng ta vẫn tiến lên trong một mâu thuẫn thừa biên chế rồi tuyên bố bằng mọi cách giảm. Thế nhưng một thời gian sau lại thấy biên chế tăng chứ không hề giảm.

Đây là mâu thuẫn trong chính sách chưa tạo được nhiều doanh nghiệp ở nhiều nơi để tạo ra của cải vật chất cho toàn xã hội. Doanh nghiệp chưa hút được nhiều lao động. Doanh nghiệp vừa và nhỏ thì chết nhanh hơn mới thành lập nên nhiều lao động chưa được giải quyết công ăn việc làm.

Chính vì điều này đã đẻ thêm ra nhiều cơ quan, hành chính sự nghiệp, hội… có biên chế và nhà nước phải trả lương. Bây giờ cả cán bộ xã cũng có lương. Từ dưng đẻ thêm ra mấy triệu biên chế.

Do đó tôi cho rằng muốn đất nước phát triển thì phải phát triển kinh tế, mà như vậy thì phải tăng năng suất. Muốn tăng năng suất phải siết chặt kỷ luật lao động lại và quy định rõ chức trách, nhiệm vụ rõ ràng.

Cái này chúng ta lại không làm vì cái khó là bệnh thành tích muốn không có người thất nghiệp. Tuy nhiên đã đến lúc phải có những quyết sách mạnh mẽ hơn mới mong cải thiện được năng suất lao động của Việt Nam.

Xin trân trọng cảm ơn ông!