dịch vụ luật sư, tư vấn luật, công ty luật, luật sư, luật sư hà nội

Trao nhiều công trình cho nhà thầu TQ

Tại Hội thảo “Tự chủ kinh tế trong một thế giới phụ thuộc” vừa được tổ chức mới đây, nhận định về mối quan hệ giữa kinh tế VN với TQ hiện nay, phần lớn chuyên gia đều cho rằng rằng kinh tế VN đang phụ thuộc nhiều vào TQ. TS Lê Đăng Doanh dẫn chứng hàng loạt ví dụ như VN đang trao quá nhiều công trình cho các nhà thầu TQ theo phương thức đồng tổng thầu EPC cụ thể như nhà máy xi măng, dự án nhiệt điện, giao thông, khai khoáng… và cuối cùng, các mối quan hệ này bị lợi ích nhóm chi phối mạnh.


"Tại sao chúng ta giao quá nhiều dự án cho nhà thầu TQ như vậy? Có bao nhiêu phần trăm là lợi ích quốc gia?", ông Doanh đặt câu hỏi.

Đại diện cho các hiệp hội, ngành hàng, ông Nguyễn Văn Thụ, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp Cơ khí VN (VAMI) than phiền, hiện nay nhà thầu TQ làm tổng thầu EPC 5/6 dự án hóa chất, 2/2 dự án chế biến khoảng sản, 49/62 dự án xi măng, 16/27 dự án nhiệt điện, và rất nhiều dự án giao thông. Tất cả các dự án này bị chậm tiến độ có khi đến ba năm, chất lượng thiết bị không đồng đều, thiếu ổn định. Hơn nữa, nhà thầu TQ còn đem toàn bộ vật tư, phụ tùng, phụ kiện sang thi công dự án, kể cả các thiết bị có thể chế tạo tại VN.

Nhìn từ góc độ xuất nhập khẩu, chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan cho rằng mối quan hệ về kinh tế giữa VN và TQ là "rất không bình thường". Tình trạng lệ thuộc vào mối quan hệ xuất nhập khẩu giữa TQ với VN là nặng nề nhất. Hơn 70% hàng nhập khẩu từ TQ là hàng hóa đầu vào cho nền kinh tế, công nghiệp phụ trợ, sản phẩm trung gian, máy móc, thiết bị... Nông nghiệp VN lại phụ thuộc vào nhập khẩu cây con, giống, phân bón, thức ăn gia súc của TQ. Thậm chí, một số sản phẩm xuất khẩu của VN sang TQ chiếm tỷ trọng cao như gạo, cao su, trái cây cũng phụ thuộc nhiều vào sức mua của thị trường TQ.

"Đã đành là họ cần mua gạo VN nhưng mỗi khi họ gây sức ép thì VN lãnh đủ. Đó là do chúng ta phụ thuộc quá nhiều vào một thị trường mà kinh nghiệm thế giới cho thấy quyền lực rơi vào tay người mua chứ không phải người bán", bà Lan nói.

Không thể không chơi

Theo TS. Võ Trí Thành, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM), TQ là một nền kinh tế lớn nên VN "không thể không chơi".

"Quan hệ giữa VN với TQ hiện tại khá sâu, chỉ tính riêng thương mại, TQ đã là đối tác lớn nhất của VN, chưa kể đầu tư, đấu thầu, du lịch… TQ đang có hành động không “đẹp” trong thương mại như: cấm cửa khẩu, đấu thầu nhưng họ không thể ồ ạt rút lui do quan hệ kinh tế VN-TQ là quan hệ của các tập đoàn lớn trên thế giới như: Sam Sung, Nokia… Bên cạnh đó, TQ lại đang hưởng thuận lợi nên không thể cắt bỏ quan hệ này. Cuối cùng, TQ không tuân theo luật chơi chung thì hình ảnh của nước này ngày càng xấu đi", ông Thành nhận định.

Đồng quan điểm, chuyên gia kinh tế Lê Đăng Doanh khẳng định VN sẽ tiếp tục mối quan hệ với TQ vì TQ là công xưởng của thế giới. Thế giới biết đến VN một phần vì VN nằm ở phía Nam của TQ. "Làm láng giềng với nước lớn, chúng ta phải tận dụng lợi thế vị trí địa lý của mình", ông Doanh cho hay.

Tuy nhiên, vị chuyên gia này cho rằng cần thận trọng vì TQ là bậc thầy của "đút lót" và "lại quả". Cần mở cửa thị trường nhưng phải có hàng rào kỹ thuật. Cần công khai, minh bạch nhưng phải có sự giám sát mạnh mẽ. "Vấn đề độc lập tự chủ phụ thuộc vào việc chúng ta có một thể chế phát triển hay không. Chúng ta có năng lực về khoa học - công nghệ để hiểu biết về đối tác cũng như các chính sách hợp lý để tạo ra các công cụ bảo vệ lợi ích cho chúng ta hay không?", ông Doanh nhấn mạnh.

Phải tự cứu lấy mình

Chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan cảnh báo Việt Nam cần chuẩn bị các kịch bản xấu nhất vì ngoài các công ty đa quốc gia thì sẽ không ngại "mạnh tay" với các doanh nghiệp VN. "Ngay cả cam kết quốc tế, luật Biển quốc tế rõ ràng đến thế họ còn làm trái nữa là việc vi phạm WTO, FTA… Tỷ trọng thương mại, đầu tư của TQ vào VN là nhỏ, lợi ích nhỏ họ sẵn sàng chịu, chứ ảnh hưởng với ta thì “đau” hơn nhiều", bà Lan khẳng định.

Về năng lực của doanh nghiệp VN, bà Lan đánh giá, nhìn lại gần 20 năm hội nhập, các doanh nghiệp của ta chủ yếu chỉ tìm được các hợp đồng xuất khẩu ngắn hạn, với 97% là hợp đồng dưới 1 năm, chỉ 3% là hợp đồng đến 3 năm. "Làm ngắn hạn thì chúng ta chỉ tính đến làm nhanh thôi chứ không chú trọng đến việc nâng cao năng lực về chuyên môn, năng suất lao động để có vị trí trong chuỗi giá trị toàn cầu… Chưa kể, phần lớn doanh nghiệp đều duy trì cách quản trị tương đối dễ dãi. Cách làm như vậy chỉ hợp với TQ, còn làm hợp đồng với các nước khác khó khăn hơn nhiều thì chúng ta nhanh nản…", vị chuyên gia thẳng thắn.

Từ đó, bà Lan kiến nghị, từng hiệp hội, ngành hàng phải có các biện pháp cụ thể, "tự cứu lấy mình" chứ không nên trông chờ vào chính sách. Trong đó, cần tập trung làm trước các vấn đề, khâu, ngành hàng ảnh hưởng lớn với TQ như cơ khí, dệt may, nông nghiệp…

Phải "chơi" với Trung Quốc theo nguyên tắc thị trường “Vấn đề là làm sao Việt Nam phải có mối quan hệ kinh tế với Trung Quốc theo nguyên tắc thị trường, nguyên tắc hội nhập... Tất nhiên để giảm thiểu rủi ro từ Trung Quốc thì cơ bản vẫn là năng lực cạnh tranh của Việt Nam. Thực tế, hiện nay, chúng ta đang làm ăn với Trung Quốc một cách rất cạnh tranh. Sự cạnh tranh theo quy luật thị trường. Rất sòng phẳng, Trung Quốc cũng có lợi ích, mà Việt Nam cũng phải thấy lợi ích mới chơi”. TS. Võ Trí Thành, Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương Xác định đối tác kinh tế chiến lược “Đã đến lúc tính toán đa dạng hóa nguồn cung cấp, giá có thể đắt hơn và có thể sẽ phải chấp nhận việc quay vòng vốn chậm hơn. Cần xác định các đối tác kinh tế chiến lược như Hàn Quốc, Ấn Độ, Australia và ASEAN để xây dựng cơ sở hợp tác dài hạn, giảm dần sự phụ thuộc vào Trung Quốc”. TS. Nguyễn ĐứcThành, Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách