dịch vụ luật sư, tư vấn luật, công ty luật, luật sư, luật sư hà nội

Báo Pháp Luật TP.HCM vừa phản ánh chuyện tại phiên xử một vụ tổ chức cho người khác trốn đi nước ngoài ở TAND quận Sơn Trà (TP Đà Nẵng), trong phần tranh luận, luật sư của người bị hại đã đề nghị đại diện VKS công bố lời khai của ba người bị hại tại CQĐT. Đại diện VKS nói mình chỉ có nghĩa vụ tranh luận, còn việc công bố lời khai của người bị hại không thuộc trách nhiệm của VKS. Luật sư cho rằng có công bố lời khai mới có dẫn chứng chặt chẽ để tranh luận nên tiếp tục đề nghị đại diện VKS công bố lời khai nhưng đại diện VKS không đồng ý. Mãi khi chủ tọa yêu cầu, đại diện VKS mới công bố lời khai

Để làm rõ đại diện VKS có phải công bố lời khai theo yêu cầu của luật sư hay không, trước hết chúng ta phải nắm được mô hình tố tụng hình sự ở nước ta là gì. Mô hình tố tụng hình sự của Việt Nam là tố tụng “thẩm vấn” chứ không phải tố tụng “tranh tụng” như một số nước. Dù Hiến pháp 2013 và sau này BLTTHS sửa đổi có quy định “nguyên tắc tranh tụng” thì cũng không làm thay đổi bản chất của tố tụng “thẩm vấn”, trừ trường hợp chúng ta chuyển hẳn sang tố tụng “tranh tụng”.

Bản chất của tố tụng “tranh tụng” và tố tụng “thẩm vấn” hoàn toàn khác nhau. Tố tụng “tranh tụng” dù là việc hình sự hay dân sự thì bao giờ cũng hình thành bởi hai bên: Bên nguyên và bên bị, phiên tòa không có hồ sơ vụ án. Nhưng tố tụng “thẩm vấn” thì hồ sơ vụ án được CQĐT, VKS xây dựng từ sau khi khởi tố vụ án, khởi tố bị can. Khi hồ sơ vụ án cùng cáo trạng được chuyển cho tòa thì giai đoạn điều tra, truy tố kết thúc, chuyển sang giai đoạn xét xử sơ thẩm. Giai đoạn này lại được chia thành hai giai đoạn: Giai đoạn chuẩn bị xét xử và giai đoạn xét xử tại phiên tòa. Vì có hồ sơ vụ án do CQĐT, VKS lập nên trong giai đoạn chuẩn bị xét xử, thẩm phán được phân công chủ tọa phiên tòa sẽ “xử thử” (trước đây gọi là “phiên tòa dự bị”). Nếu xử không được thì phải trả hồ sơ cho VKS để điều tra bổ sung.

 Hai kiểm sát viên trong phiên  xử phúc thẩm vụ án Huyền Như. Ảnh: HY

Nếu chúng ta không thấy bản chất của hai loại mô hình tố tụng này thì không thể lý giải được nhiều điều tưởng là vô lý chứ không chỉ riêng việc “công bố lời khai”. Trước đây ta nói tại phiên tòa sau khi kết thúc phần xét hỏi chuyển sang phần “tranh luận”, bây giờ có nói chuyển sang phần “tranh tụng” thì cũng không làm thay đổi bản chất tố tụng và trình tự tại phiên tòa.

Tại phiên tòa, chỉ có chủ tọa phiên tòa mới có quyền điều khiển việc tranh luận. Trong khi tranh luận, đại diện VKS có quyền công bố lời khai của bị cáo và những người tham gia tố tụng khác đã khai tại CQĐT để bảo vệ cáo trạng hoặc chứng minh luận điểm của mình. Nhưng cũng chỉ công bố lời khai trong trường hợp: Lời khai của người được xét hỏi tại phiên tòa mâu thuẫn với lời khai của họ tại CQĐT; người được xét hỏi không khai tại phiên tòa; người được xét hỏi vắng mặt hoặc đã chết (Điều 208 BLTHHS).

BLTTHS hiện hành cũng quy định luật sư và người bảo vệ quyền lợi của đương sự có quyền nghiên cứu hồ sơ vụ án. Họ cũng có quyền công bố lời khai của bị cáo hoặc của những người tham gia tố tụng khác nhưng phải tuân thủ đúng quy định tại Điều 208 BLTTHS.

Trở lại vụ việc Báo nêu, việc luật sư bảo vệ cho người bị hại yêu cầu đại diện VKS công bố các bản lời khai của ba người bị hại tại CQĐT là không đúng quy định của BLTTHS. Tại sao luật sư bảo vệ cho người bị hại không công bố? Nếu vì lý do nào đó mà luật sư không ghi chép được nội dung lời khai của ba người bị hại có trong hồ sơ thì đề nghị HĐXX công bố, sao lại yêu cầu đại diện VKS? Người bảo vệ quyền lợi của đương sự làm gì có quyền đó!

Đại diện VKS nói mình chỉ có nghĩa vụ tranh luận, còn việc công bố lời khai của người bị hại không thuộc trách nhiệm của VKS là đúng luật. Việc công bố lời khai của những người tham gia tố tụng có trong hồ sơ vụ án đối với đại diện VKS chỉ là quyền chứ không phải nghĩa vụ. Rất tiếc, chủ tọa phiên tòa lại chấp nhận đòi hỏi của luật sư bảo vệ người bị hại, yêu cầu đại diện VKS công bố lời khai là chưa nắm chắc tố tụng.

Luật sư ĐINH VĂN QUẾ, nguyên Chánh Tòa hình sự TAND Tối cao